برق در ایران باستان !!! | آشنایی با باتری بغداد یا پیل اشکانی

در سال 1936 ویلهلم کونیگ در نزدیکی های شهر باستانی تیسفون (مدائن امروزی) که در گذشته پایتخت امپراطوری های اشکانی و ساسانی بوده است در محلی به نام خوجوتابه و سلمان پاک کوزه هایی را کشف می کند که با بررسی آن ها به این نتیجه می رسد که کوزه های معمولی نیستند. چرا که داخل آن ها چیزهای عجیب و شگفت انگیزی بود. آری درست است او شواهدی درباره استفاده از برق در ایران باستان یافته است. این کوزه ها همان باتری بغداد است.

ساختار باتری بغداد

باتری کشف شده در برگیرنده یک کوزه سفالی تخم مرغی شکل است. و به بلندی 14 قطر 8 و دهانه  3/3 سانتی متری است.

یک میله ی آهنی (کاتد) درون استوانه ی مسی(آند) قرارگرفته است و کل مجموعه با قیر تثبیت شده است.میله های سیمی شکل آهنی یا برنزی نیز در نزدیکی آن جا یافت شد که به عنوان سیم به کار می رفته است. همچنین در دهانه باتری از قیر برای آب بندی باتری استفاده شده است. احتمالا محلول های سرکه مس و آبلیمو نقش الکترولیت این باتری را بازی می کردند. البته چون اشکانیان با محلول های استیک اسید و اسید سیتریک آشنایی داشتند ممکن است از آن ها هم استفاده کرده باشند.

مشخصات باتری بغداد

از نظر تئوری ولتاژ این پیل طبق جدول پتانسیل الکترودی استاندارد تقریبا برابر 0/79 ولت بدست می آید.(در این جدول پتانسیل الکترودی آهن(قطب منفی و کاتد) برابر 0/44- و پتانسیل الکترودی مس(قطب مثبت و آند) برابر 0/34+ که حاصل تفاضل کاتد از آند اختلاف پتانسیل الکترودی(EMF)را بدست می دهد.)

البته شبیه سازی های فراوان باتری اشکانی و آزمایش های گوناگون با الکترولیت های مختلف دانشمندان را قادر ساخت تا ولتاژ 5 ولت را از این باتری بگیرند. این باتری جریان چندانی تولید نمی کند و فقط در حد چند میلی آمپر است.

کاربرد باتری بغداد

استفاده از برق در ایران باستان برای طلاکاری هنری ظروف و به طور کلی آبکاری الکتریکی بر روی سایر فلزات استفاده می شده است. کشف ظرف های آبکاری شده در نزدیکی محل یافت شدن این باتری شاهدی بر این مدعاست. یافته ای که به نوبه خود از یک جهش علمی و تکنیکی بزرگ پرده بر می دارد.این آرزوی کیمیاگران بوده است که بتوانند فلزات را به طلا تبدیل کنند. خود آقای کونیگ در موزه ملی عراق بشقاب های نقره ای را دیده بود که لایه ی نازکی از طلا روی آن ها پوشانده شده بود.البته این دیدگاه توسط دانشمندان دیگر رد شد.

در سی سال گذشته حداقل دو مرتبه اثبات شد که این کوزه ها می توانند الکتریسیته تولید کنند. در این دو آزمایش این کوزه در تولید الکتریسیته و نیز انرژی لازم برای آبکاری طلا بر روی نقره با موفقیت بیرون آمده است. ولی باز هم یک باستانشناس به نام کنفدر گفت که این آزمایش ها چیزی رو ثابت نمی کنه و هیچ ارتباطی بین آثار باستانی کشف شده و باتری اشکانی نیست. و آثار آبکاری شده با فلز جیوه در دمای بالا آبکاری شده اند.

البته گفته شده که این باتری ها در درمان امراض از طریق شوک الکتریکی هم کاربرد داشته است.

تاریخچه پیل اشکانی

تصور کنید که این باتری ها در زمان اشکانی و ساسانی تولید می شدند. و از انرژی برق در ایران باستان استفاده می شده است. یعنی از 2160 سال پیش تا 800 سال بعد از آن استفاده می شدند. یعنی تا زمان فتح ایران توسط اعراب.

این درحالی است که حدود 200 سال پیش الکساندر ولتا و لوئیجی گالوانی ادعا کردند که اولین باتری جهان را ساخته اند. ولی وقتی که در سال 1936 باتری اشکانی کشف می شود و معلوم می شود که باتری 2000 سال پیش وجود داشته است. متوجه می شویم که ما فقط تاریخ را تکرار می کنیم.

به هر حال باتری اشکانی وجود داشته و احتمالاً استفاده از برق در ایران باستان رواج داشته است و شاید نشود آن را در کشور دیگری یافت ولی شکل و شمایل شبیه به آن را در معبد دندرا می شود یافت. جایی که لامپ فرعون در آن جاست.